Құлақтың баро-жарақаты – дыбыс жарғағының сыртқы және ішкі жағындағы қысым деңгейлерінің күрт айырмашылығы нәтижесінде ортаңғы құлақтың зақымдануы.

Құлақ сыртқы, ортаңғы және ішкі бөлімдерден тұрады. Сыртқы құлақ қалқанынан (оның төменгі бөлігі - сырғалық) және сыртқы есту каналынан тұрады. Ортаңғы құлақ дыбыс жарғағынан және үш кішкентай сүйектен тұрады. Ішкі құлақ иірімнен, жартылай шеңберлі түтіктерден және есту нервісінен тұрады. Евстахиев түтігі – ортаңғы құлақты және мұрын-жұтқыншақты (мұрынның артқы бөлігі және жұтқыншақтың артқы қабырғасы) қосатын шағын түтік. 

Себептері

Ортаңғы құлақтағы қысым әдетте, сыртқы ортадағы қысымның деңгейімен бірдей. Бұл қызметті евстахиев түтігі реттейді.

Әдетте, евстахиев түтігі жабық, оның қабырғасы біріне бірі жақын орналасқан. Жұтынғанда немесе есінегенде евстахиев түтігі ашылады, дыбыс жарғағының екі жағындағы ауаның қысымын бірдей етіп сақтап, ауа мұрыннан ортаңғы құлаққа өтеді. Сыртқы қысымның күрт өзгеруінде (артуында немесе сирек - төмендеуінде) евстахиев түтігі ортаңғы құлақ қуысына қысылатын ауаның жеткілікті көлемін тез енгізе алмайды (анатомиялық ерекшеліктерінің салдарынан),  қуыстағы қысым артады немесе қажет болатыннан едәуір баяу төмендейді. Сыртқы және қуыс ішіндегі қысымдардың арасында теңсіздік орын алады, осыдан баро-жарақат пайда болады.

Көптеген адамдар өмірінде кем дегенде, бір рет баро-жарақатқа байланысты сезімге ұшырап көрген. Бұл әдетте, биіктіктің күрт өзгеруінде, мысалы, ұшу кезінде, аквалангпен сүңгуде немесе тауда автокөлік жүргізуде. Баро-жарақаттың даму қаупі, сондай-ақ, аллергия кезінде, суық тию және тыныс алу жолдарының инфекциясында, евстахиев түтігінің функционалдық өзгерістерімен байланысты артады.

Сонымен қатар, евстахиев түтігінің бітелуі туа біткен болуы да мүмкін.

Симптомдары

• Бас айналуы
• Жайсыздық немесе/және құлақтың «бітіп қалу» сезімі
• Бір немесе екі құлақтағы ауырсыну
• Естудің төмендеуі (аздаған)

Күшті немесе ұзақ уақыт бойғы баро-жарақат кезінде:

• Құлақтағы күшті ауырсыну
• Құлақтағы қысым сезімі (судың астында болатындай сезім)
• Естуді ішінара немесе толықтай жоғалту
• Мұрыннан және/немесе құлақтан қан кетуі

Диагностика

Құлақты қарағанда (отоскопия) дәрігер дыбыс жарғағының аздаған дөңестігін немесе ішіне тартылуын анықтайды.  Ауыр жағдайда дыбыс жарғағы қуысындағы қантамырлардың жарылуы есебінен дыбыс жарғағының артында қан ағуы байқалуы мүмкін.

Баро-жарақаттың ауыр түрін кейде құлақ инфекциясынан ажырату қиын.

Емдеу

Құлақтағы жайсыздықты немесе ауырсынуды жеңілдету үшін евстахиев түтігінің өтімділігін қалпына келтіру және қысымды келесі тәсілдермен азайту қажет:

• Сағыз шайнап көріңіз

•  Деміңізді ішке тартып, одан кейін баяу түрде, мұрын ұшы мен ауызды көлбеулеп тұрып, деміңізді шығарыңыз.

• Кәмпит сорыңыз.

•  Есінеңіз.

Егер өздігіңізше жағдайды реттей алмасаңыз, жайсыздық сезімі бірнеше сағат бойы сақталса, немесе ауыр түрдегі баро-жарақат жағдайында сізге медициналық жәрдем қажет болады.

Баро-жарақатты дәрілік құралдармен емдеуге келесілер кіреді:

• Антигистаминдық препараттар (аллергияға қарсы препараттар)
• Деконгестанттар (тамырды тарылтатын препараттар, мұрынның бітелу сезімін азайтады) препараттар немесе мұрынға спрейлер түрінде
• Стероидтық препараттар (гормондық препараттар)

Бұл препараттар мұрынның бітелу сезімін жояды және евстахиев түтігінің өтімділігін қалпына келтіреді.

Ауыр  түрдегі баро-жарақат жағдайында құлақтың инфекциясының алдын алу үшін антибиотиктер қолданылады.

Евстахиев  түтігі жоғарыда аталған әдістермен ашылмаса, хирургиялық операция – миринготомия жасалуы мүмкін. Хирург ортаңғы құлақта қысымды реттеу үшін және сұйықтықтың ағуын қамтамасыз ету үшін дыбыс жарғағында тілік жасайды. Мұндай операция өте сирек жасалады.

Егер ұдайы қысымның өзгеруіне ұшырайтын болсаңыз, баро-жарақатқа бейім боласыз, мұндайда қысымды реттеу үшін дыбыс жарғағына арнайы түтік орнату мүмкіндігі бар.

Аурудың болжамы

Құлақтың баро-жарақаты әдетте, дұрыс күтім жасауда және уақытылы емдеуде оң болжамды. Әдетте, естуді жоғалту қысқа мерзімді.

Мүмкін асқынулары

• құлақтың  жіті инфекциясы
• Естуді жоғалту
• Дыбыс жарғағының жарылуы немесе тесілуі
• Вертиго (айналадағы заттар айналып тұрғандай сезім)

Қашан дәрігерге көріну қажет

Алдымен, өздігіңізше симптомдарды жою шараларын қабылдаңыз. Егер баро-жарақаттан болған жайсыздық бірнеше сағат бойы өтпесе, дәрігерге көріну қажет.

Келесі жағдайларда медициналық көмекке жүгіну қажет:

• Құлақтан қан ақса
• жоғары температура
• құлақтағы күшті ауырсыну.

Алдын алу

Жоғарғы тыныс алу жолдарының қабынуында немесе аллергия ұстамасында қысымның өзгеруіне және биіктіктің күрт өзгеруінен алшақ болыңыз.

Ұшу кезінде ұшақ төмендей бастағанда ұйқтамаңыз. евстахиев түтігін ашу үшін «Емдеу» бөліміндегі ұсыныстарды қолданыңыз. Сондай-ақ, антигистаминдік (аллергияға қарсы) препараттарды және деконгестанттарды (тамырды тарылтатын) ұшу алдында қолдануға болады. Сәбилер мен балаларға ұшақ төмендей бастағанда беруге болады.

Суға сүңгуде тереңге  баяу бойлау және қайта баяу көтерілу қажет. Жоғарғы тыныс  алу жолдарының қабынуында немесе аллергия кезінде дайвингпен (су астында жүзу) айналысу қауіпті, себебі, баро-жарақат мұндай белсенділік нәтижесінде күрделі түрге айналуы мүмкін.