Мазмұны

Жалпы ақпарат

Себептері

Симптомдары

Диагностика

Емдеу

Болжамы

Мүмкін асқынулары

Қашан дәрігерге көріну қажет

Алдын алу

Жалпы ақпарат

Менингит – бұл миды және жұлынды жауып тұратын қабықшаның бактериалдық қабынуы.

Себептері

Менингиттің жиі себебі әдетте, емдеусіз өтетін вирустық инфекциялар. Бірақ, бактериалдық инфекциядан болған  менингит – аса күрделі ауру және сәйкес емдегеннің өзінде өлім-жітімге немесе мидың зақымдануына апаруы мүмкін.

Сондай-ақ, менингитің себептері:

• Химиялық заттектер

• дәрілік аллергия

• зеңдер

• Паразиттер

• Ісіктер.

вирустық менингиттің көпшілігі энтеровирустан болады, бұл ішектің зақымдану себебі де болуы мүмкін.

Менингиттің пайда болуы себебі басқа да вирустар болуы мүмкін.

• Менингит герпес вирусынан болуы мүмкін. Бірақ, герпес ойық жарасы немесе гениталдық герпесі бар адамдар менингиттің даму қаупі бар топқа жатпайды.

• Борықтану (свинка) немесе АИТ (ВИЧ) қоздыратын вирустар - асептикалық менингиттің пайда болуы себебін құрауы мүмкін.

Симптомдары

Вирустық менингит бактериалдықтан жиі кездеседі және жеңіл өтеді. Әдетте, ол жаздың соңында және күздің басында кездеседі. Көбінесе, балалар және 30 жасқа дейінгі ересектер шалдығады.

Бактериалдық менингит – шұғыл медициналық жәрдемді қажет ететін ауру. Бұл жағдайда науқасты дереу ауруханаға жатқызу қажет. Аурудың симптомдары тез дамуы мүмкін және оған кіретіндер:

• Қызба және қалтырау

• Психикалық жағдайдың өзгеруі

• Жүрек айнуы және құсу

• Жарыққа сезімталдық

• Күшті бас ауыруы

• Бұлшық еттің сіресуі (менингизм)

Осы ауру кезінде кездесетін басқа симптомдар:

• Жүйкелік қозу

• Балалардың еңбегінің (балалардың қатпаған еңбегі)  ісінуі

• Назар қоюдың төмендеуі

• Баланың емшекті нашар емуі немесе тітіркенгіштігі

• Тыныс алудың жиілеуі

• Әдеттегідей емес орналасу, бұл кезде басы мен мойны артқа шалқайған (опистотонус)

Менингит жаңа туған сәбилер мен балаларда қызбаның себебі болуы мүмкін.

Өзін сезіну жағдайы бойынша балада бактериалдық немесе вирустық менингит болуын анықтауға болады. Бұл емдеуші дәрігердің міндеті. Менингиттің симптомдарына тиісті назар аударыңыз.

Диагностика

Дәрігер немесе медбике науқасты қарап, тексеріс өткізеді. Тексеру барысында байқалуы мүмкін:

• Жүрек ырғағының жиілеуі (тахикардия)

• Қызба  

• Психикалық жағдайдың өзгеруі

• Мойын бұлшық етінің сіресуі 

Менингиттің көрнекі симптомдарының бірі - Брудзинский симптомы. Мойын бұлшық етінің айқындалған сіресуінен басты төмен еңкейткенде тізе және жамбас буындары бүгіледі. 

Менингиттің көрнекі симптомдарының бірі - Керниг симптомы. Тізе астылық сіңірдің ширығуы салдарынан науқас 90 градусқа бүгілген  аяғын тікейтіп, жаза алмайды.  

Егер дәрігер Сізде немесе балаңызда менигит бар деп санаса, әрі қарай зерттеу үшін жұлын сарысуының (ликвордың) үлгісін алу үшін жұлын пункциясын өткізу қажет. 

Менингитке күмән болса, сондай-ақ, келесі зерттеу әдістері де жүргізіледі:

• Қан талдауы

• Кеуде қуысы ағзаларының шолу рентгенографиясы

• Мидың компьютерлік томографиясы (КТ).

Емдеу

Бактериалдық менингитті емдеу үшін антибиотиктер тағайындалады. Нақты бактерияға қарсы препаратты таңдау инфекцияны туындатқан бактерияның түріне байланысты. Антибиотиктер вирустық менингитті емдемейді.

Герпестік менингиті бар науқастарға вирусқа қарсы препараттар тағайындалады.  

Емдеудің басқа түрлері:

• Сұйықтықтарды тамыр арқылы енгізу

• Мидың ісінуі, шок немесе құрысу секілді симптомдарды емдеу үшін дәрілік препараттарды қабылдау.

Болжамы

Неврологиялық асқынулардың алдын алу үшін бактериалдық менингитті ерте анықтау және сәйкес емдеу қажет. Вирустық менингит әдетте, жеңіл түрде өтеді. Ал симптомдары 2 аптадан кейін қандай да бір асқынуы болмастан жойылуы мүмкін.

Мүмкін асқынулары

• Мидың зақымдануы

• Бассүйек пен мидың арасында сұйықтық жиналуы (субдуралдық бөлініс)

• Естімей қалу

• Гидроцефалия

• Құрысу

Қашан дәрігерге көріну қажет

Егер өзіңізде немесе балаңызда менингиттің симптомдары болса, шұғыл медициналық көмекке жүгініңіз. Емдеуді ерте бастау жақсы болжамды береді.

Алдын алу

Кейбір вакциналар менингиттің түрлерінің алдын алуға көмектеседі.

• Антигемофильдік вакцина (вакцина ХИБ) балалардағы бактериалдық менингиттің сәйкес түрінің алдын алуға көмектеседі.

•  Пневмококтық конъюгирленген вакцина қазір балаларды міндетті түрде иммунизациялау бағдарламасына кіреді. Пневмококкты  менингиттің алдын алуда аса тиімді.

Менингококты  менингитке шалдыққан науқаспен тығыз қарым-қатынаста болған адамдарға жұқпаланудың алдын алу үшін антибиотиктер тағайындалады.

Менингококты вакцинация ұсынылады:

• 11 – 12 жастағы жасөспірімдерге және вакцинациядан өтпеген жоғары сыныпты бітірушілерге (15-18 жастағы).

• Вакцинациядан  өтпеген және жатақханада тұратын колледждің бірінші курс студенттеріне.

• Көкбауыры жоқ немесе иммундық жүйесінде басқа мәселелер бар 2 жастағы немесе одан асқан балаларға.

•  Менингококқа байланысты аурулар кең таралған елге шығатын адамдарға (дәрігермен кеңесіңіз).